In ons werk als orthopedagoog krijgen wij vaak de vraag of wij diagnostiek willen doen naar hoogbegaafdheid: de ‘potentieel-HBtjes’. Vaak willen leerkrachten dit weten, zodat zij beter weten wat een kind nodig heeft om in de klas tot leren te komen. Of omdat er gedacht wordt dat een plusklas of zelfs voltijd- HB onderwijs misschien wel goed zou aansluiten bij wat dit kind nodig heeft. En daar hebben we diagnostiek voor nodig. Toch?!

Om een geheimpje te verklappen: het begrip ‘Hoogbegaafdheid’ is behoorlijk complex en er is vanuit de wetenschap geen vastomlijnde definitie van hoogbegaafdheid. Dit maakt dat we zelfs binnen de diagnostiek niet altijd een duidelijk ‘groen’ of ‘rood’ sein kunnen geven. Veel vaker staat het sein op ‘oranje’. En dat vinden we onprettig voelen! Het liefst weten we: dit kind heeft dyslexie, dus een dyslexiebehandeling zal zeker helpen.

Maar bij hoogbegaafdheid werkt dit vaak net anders, want geen kind is hetzelfde, zeker niet in de wereld der hoogbegaafden. Wat nou als een kind in het grensgebied scoort en op die manier nét niet hoogbegaafd is, waar doen we dan goed aan?

De crux is: kunnen we dat ooit wel zeker weten? Zelfs als we een knoeperd van een intelligentiescore hebben, zegt dat niet altijd wat deze specifieke leerling ervaart en nodig heeft. Maar wie of wat zegt dat dan wel?

Dat zegt het kind zelf! Door een kindgesprek te voeren, kun je een kijkje nemen in de wereld van het hoogbegaafde kind. Een potentieel hoogbegaafde leerling, heeft namelijk net als alle andere kinderen en volwassenen behoeften. De behoefte aan autonome keuzes mogen maken, behoefte aan je competent voelen (dus je uitgedaagd voelen zodat je kunt leren, maar ook niet hoeven zwemmen) en behoefte aan relatie ervaren. Het komt regelmatig voor dat een potentieel hoogbegaafde leerling de enige is in de klas of zelfs op school in zijn manier van denken en daardoor weinig aansluiting vindt met leeftijdsgenoten en zich alleen en onbegrepen voelt. Of dat hij zich verschuilt achter druk en of juist teruggetrokken gedrag en dat dat is wat de omgeving ziet, waardoor hij zich nóg minder begrepen voelt. Het kan zijn dat een leerling zijn lesboeken veel te makkelijk vindt, maar de moeilijke taken te groot, te vrij en te abstract. Waardoor er helemaal niets terecht lijkt te komen van zo slim en creatief zijn. Of dat hij helemaal niet begrijpt waarom hij rekensommetjes moet automatiseren en hier een vreselijke hekel aan heeft gekregen. Hij weet immers het antwoord toch al?

Mijn advies? Ga het gesprek aan met een potentieel hoogbegaafde leerling en doe je best om niet alleen te luisteren, maar ook om hem echt te hóren. Waar wordt hij blij van en waar niet? Welk cijfer geeft hij school en de klas? Wat ervaart hij als een makkie? Wanneer moet hij nadenken? Wanneer raakt hij in paniek? Wat gebeurt er dan in zijn hoofd en lijf? Welke superkracht zou hij willen hebben? Hoe zou zijn droomschool eruit zien? Kan hij tekenen wat er in zijn hoofd gebeurt als hij op school zit?

Als we durven te omarmen dat we niet altijd kunnen weten waar we goed aan doen, dan geeft ons dat ook ruimte om te gaan experimenteren. Waarom hebben we een groen sein nodig van een onderzoeker (zoals ik) om een kind creatiever bezig te laten zijn, deel te laten nemen aan een verrijkingsuurtje of om stof die hij beheerst over te mogen slaan? 

Voer een kindgesprek met een leerling, maak samen een plan en observeer..

Mijn ervaring is dat dit vaak nog veel zinvoller kan zijn, dan het doen van diagnostiek naar hoogbegaafdheid. Zo heb ik ooit een leerling helemaal zien opbloeien in de plusklas, omdat we samen op onderzoek gingen naar een geschikte aanpak. Daar is geen diagnostiek aan te pas gekomen en dat hoefde ook niet.