Waar missie, cultuur en structuur elkaar versterken!

Het onderwijs is continu in beweging. Als schoolleider heb je kennis en ervaring om een betekenisvolle koers te bepalen, maar hoe krijg je dat in de praktijk voor elkaar? Hoe komt jouw team optimaal in zijn kracht te staan? Dit organisatiemodel laat het systeem van schoolontwikkeling zien en maakt inzichtelijk aan welke tandwielen gedraaid kan worden om de juiste beweging in gang te zetten. Alles binnen de schoolorganisatie heeft namelijk invloed op elkaar: hoe het ene tandwiel beweegt, heeft invloed op hoe de andere tandwielen bewegen. Het versterkt elkaar als het de juiste richting op beweegt. Als het in tegengestelde richting beweegt, dan stagneert de schoolontwikkeling.

Wat is teamkracht?
Teamkracht is de basis voor een lerende organisatie waarin een gezamenlijk geloof om leerlingen te laten groeien centraal staat. De krachten van het team worden gebundeld om effectief samen te werken, continu te leren en zich te ontwikkelen. Hierdoor kan het team optimaal inspelen op veranderingen, benut ieder lid zijn potentieel en is het team samen succesvol.

Het model teamkracht
Het model bestaat uit de tandwielen ‘missie’, ‘cultuur’ en ‘structuur’, die met de juiste beweging samen leiden tot ‘teamkracht’. De krachten van het team worden dan gebundeld om effectief samen te werken, te leren en te ontwikkelen vanuit een gedeelde missie, een professionele cultuur en een heldere structuur. Vraag jij je af wat er binnen jouw organisatie moet veranderen om tot ontwikkeling te komen? Gebruik dan dit model als handvat.

Missie
Het eerste tandwiel in het model Teamkracht staat voor de missie. Vanuit een sterke missie met een duidelijke visie, gedragen kernwaarden en een herkenbare identiteit geeft dit richting en biedt een bron van inspiratie. Om als school een passende visie te kunnen formuleren die toekomstbestendig is, is de aanwezigheid van de juiste kennis, gebaseerd op wetenschappelijke inzichten en recente ontwikkelingen, essentieel.

De kernwaarden vormen hierbij de basis voor het gedrag, de cultuur en de normen van de school. 

Vraag jezelf bij dit tandwiel af:

• Kan het team de kernwaarden benoemen en worden deze ook uitgedragen?
• Is er een duidelijke visie, die richting geeft aan de schoolontwikkeling?
• Wat is jullie identiteit? Voelt iedereen die?
• Sluit de visie aan bij wetenschappelijke kennis en recente ontwikkelingen?

Cultuur
Het tweede tandwiel in het model Teamkracht staat voor een professionele cultuur. Essentiële elementen hiervan zijn zichtbare gedragingen, aangenomen attitudes en onderliggende overtuigingen. Wanneer deze in lijn zijn met de missie, ontstaat een professionele cultuur die leidt tot een gemotiveerd team en wederzijds vertrouwen.

Welke concrete gedragingen zijn zichtbaar binnen het team en welke houdingen worden doorgaans aangenomen? In hoeverre is er inzicht in elkaars fundamentele overtuigingen die het denken, voelen en handelen beïnvloeden met betrekking tot onderwijs en de schoolcultuur?

Vraag jezelf bij dit tandwiel af:

• In hoeverre dragen de zichtbare gedragingen en aangenomen attitudes bij aan een professionele cultuur?
• Sluiten de onderliggende overtuigingen aan bij de gedeelde missie en visie van de school?
• Wat kan het team doen om een nog sterkere professionele cultuur te bevorderen?

Structuur
Het tandwiel ‘structuur’ richt zich op de strategie, processen en rollen binnen de organisatie. Een heldere structuur resulteert in een transparante organisatie en zowel een effectieve samenwerking als een effectieve manier van werken. Binnen een goed georganiseerde structuur zijn de verwachte taken en verantwoordelijkheden voor ieder teamlid helder gedefinieerd. Daarnaast bestaat er een duidelijke en effectieve overlegstructuur en zijn afspraken en werkwijzen waar mogelijk vastgelegd. Daarbij is een gedegen en actueel schoolplan de basis voor de schoolontwikkeling.

Vraag jezelf bij dit tandwiel af:

• In hoeverre draagt de huidige structuur bij aan zowel de effectiviteit van de individuele werkzaamheden als de samenwerking binnen het team?
• Zijn de rollen en verantwoordelijkheden binnen het team voldoende helder en afgestemd op een efficiënte taakverdeling en samenwerking?
• Hoe effectief is de huidige overlegstructuur in het faciliteren van besluitvorming én het optimaliseren van de werkprocessen?
• In hoeverre is het schoolplan een levend document dat richting geeft aan zowel de onderwijsinhoud als de organisatie van het werk?

Het effect van de tandwielen
Wanneer deze drie tandwielen soepel in de juiste richting bewegen, kan het team effectief samenwerken aan ontwikkeling. Maar wanneer één of meerdere tandwielen spaak lopen of zelfs de verkeerde kant op bewegen, ga je merken dat er weerstand komt: het tandwiel ‘teamkracht’ stagneert. Het effect van alle tandwielen is dan juist het tegenovergestelde. Als de structuur niet duidelijk is, leidt dat tot frustratie en onduidelijkheid. Een niet-professionele cultuur leidt tot angst en weerstand. Het ontbreken van een sterke missie zorgt voor verwarring.

De richting herstellen
Wanneer er binnen de schoolorganisatie knelpunten aan het licht komen, kun je met dit model inzichtelijk maken bij welke thema’s (tandwielen) de stagnatie optreedt. Vervolgens kun je dit prioriteren: welke verandering is het meest urgent om in gang te zetten? De verschillende thema’s vereisen geen vaste volgorde van aanpak. Het kan effectiever zijn om de structuur te verduidelijken om vervolgens de professionele cultuur verder te ontwikkelen. Anderzijds kan het nodig zijn om vanuit de bestaande professionele cultuur een herijking van de gedragen kernwaarden te overwegen. Uiteindelijk is het de schoolleider die bepaalt aan welk thema de eerste impuls gegeven wordt om de gehele organisatie in beweging te brengen.

Groei samen, presteer beter