1. Kalmte: een kalm brein maakt betere beslissingen

Wanneer een situatie dreigt te escaleren, is het cruciaal om zelf kalm te blijven. Een kalm brein neemt betere beslissingen dan een gestrest brein. Dit betekent dat je niet direct hoeft te reageren op storend gedrag. Je kunt een stap terugzetten – zowel letterlijk als figuurlijk – en even laten bezinken wat er gebeurt. Dit geeft zowel jou als de leerling de ruimte om de situatie op een rustige manier te benaderen.

2. Vastberadenheid: duidelijk en consequent handelen  

Als leerkracht weet je welk gedrag je in de klas wilt zien; dit draag je uit middels heldere gedragsverwachtingen. Je complimenteert gewenst gedrag en gaat in verzet tegen ongewenst gedrag middels een duidelijke stellingname. Vastberadenheid betekent dat je consequent en standvastig bent in je verwachtingen. Het gaat niet om winnen, maar om volhouden. Draag uit wat onacceptabel is en laat tegelijkertijd merken dat je gelooft dat de leerling het juiste gedrag kan laten zien. Spreek uit wat je verwacht en straal regie uit, zowel in je taalgebruik als in je houding. Ongewenst gedrag negeren is geen optie: je komt erop terug en maakt duidelijk dat het niet geaccepteerd wordt.

3. Nabijheid: verbinding boven uitsluiting

Een sterke relatie met leerlingen is de basis voor succesvol lesgeven. Bij Verbindend Gezag betekent dit dat je dichtbij blijft, ook als een leerling storend gedrag vertoont. In plaats van de leerling buiten te sluiten, houd je de verbinding vast. Dit is vooral belangrijk bij leerlingen die trauma’s hebben of snel in paniek raken. Laat zien: “Ik geef jou niet op. Ik blijf er voor jou.”

4. Uitgestelde aandacht: het ijzer smeden als het koud is

Niet alles hoeft direct opgelost te worden. Soms is het krachtiger om op een later moment op gedrag terug te komen. Dit geeft de leerling bedenktijd en ruimte om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Uitgestelde aandacht gaat over het trainen van leerlingen in zelfregulatie: niet direct reageren, maar nadenken en op een later moment terugkomen op een situatie. Het geeft leerlingen autonomie en laat zien dat je volhoudt zonder te straffen.

5. Stilte: de kracht van wachten

Stilte is een krachtig instrument in de interactie met leerlingen. Wanneer je een leerling een oplossingsverzoek geeft (“Wat gaan we hieraan doen?”), wacht dan in stilte. Geef ruimte om na te denken en verantwoordelijkheid te nemen. Stilte voorkomt impulsieve reacties en zorgt ervoor dat de leerling actief bijdraagt aan een oplossing. Zelfcontrole en geduld helpen om escalaties te voorkomen en gedragsverandering op lange termijn te realiseren.

Door deze principes toe te passen, bouw je aan een veilige en respectvolle leeromgeving waarin leerlingen zich gehoord en gezien voelen en waarin ze de ruimte krijgen om te groeien. Kan jouw school daar hulp bij gebruiken? Bekijk dan ons teamtraject Verbindend Gezag ® als basishouding voor ons pedagogisch handelen.

Dit artikel is geschreven met behulp van de inzichten van Haim Omer, Eliane Wiebenga en ZIEN in de Klas collega’s Marian van Geffen en Ineke Vredeveld.